Sultan Babullah

Pauken en trompetten in de Lagune

Op 3 november 1579 verschijnt een Europees schip voor de kust van Ternate dat niet onder Portugese of Spaanse vlag vaart. Sultan Babullah zendt onmiddellijk een snelle prauw uit om het schip aan te houden en uit te nodigen voor een bezoek aan Ternate.
Als de vreemdelingen op de uitnodiging ingaan en hun schip op zee stilleggen, laat Babullah onmiddellijk toebereidselen voor een vorstelijk welkom maken. Er steken drie staatsieprauwen in zee, overkapt door geweven matten en aan de zijkanten voorzien van uitleggers waarop tientallen bemanningsleden met grote peddels zitten. Op de maat van trommels en metalen gongs vervoeren zij een gezelschap van Ternataanse edelen, gekleed in gewaden van kostbare witte batist. Ook zijn er soldaten aan boord, bewapend met schilden, zwaarden, bogen en werpspiezen. Sommigen dragen een Portugees vuurwapen.
Tot verbazing van de Engelsen maken de Ternatanen een diepe buiging terwijl zij om hun schip, de Golden Hind, varen. Daarna sturen zij een bode met het aanbod om het schip door de vaargeul tussen de riffen naar een veilige ligplaats te slepen.
Intussen nadert een vierde staatsieprauw met wapperende banieren. Hier is sultan Babullah zelf aan boord, een gezette man in een goudgeel vorstelijk gewaad. Ook hij maakt een diepe buiging naar de Golden Hind.

Op het dek van de Golden Hind staat generaal Francis Drake, tussen zijn broer en neef, enkele van zijn fortuinjagers en boordpredikant Fletcher. Als eerbetoon aan de Ternatanen laat hij de kanonnen van de Golden Hind bulderen en het scheepsorkest een plechtig en feestelijk stuk muziek spelen.
De sultan en zijn metgezellen proberen reikhalzend een glimp op te vangen van de musici met hun in de zon glanzende pauken, trompetten, fluiten en snaarinstrumenten. Drake geeft zijn orkest daarom toestemming om af te dalen in de sloep die aan de achtersteven van het schip is gebonden. Ze spelen daarna een uur lang hun water music voor het Ternataanse publiek dat zich op het strand en op prauwen in de lagune heeft verzameld.
Drake neemt intussen de kust in zich op. Een ommuurde kraton(ommuurd) paleis Meer. Een grote moskee met een pagode-achtig dak. Een open marktplaats. De muren van wat waarschijnlijk het Portugese kasteel is geweest. Achter roerloze rijen kokospalmen rijst de pyramide van de vulkaan van Ternate op. De grijswitte rookpluim boven de top ziet er onschuldig uit.

Later op de middag komen prauwen langszij met voorraden verse sago, groenten en vruchten. Drake en Fletcher, de predikant van de Golden Hind, zien vanaf het achterdek toe hoe ze aan boord worden geladen.
‘De sultan laat zich van zijn beste kant zien. Gaat u morgen naar de ontvangst in zijn paleis?’ vraagt Fletcher.
Drake schudt zijn hoofd. ‘Nee. Over vandaag ben ik niet ontevreden. Maar we kennen genoeg verhalen over scheepsbemanningen in Indië die in goed vertrouwen op een uitnodiging zijn ingegaan en vervolgens zijn gegijzeld of vermoord. Ik laat eerst maar eens polshoogte nemen door een kleinere afvaardiging. Je hebt trouwens gezien dat de sultan vanmiddag ook niet het risico heeft genomen om bij ons aan boord te komen en dan te worden gegijzeld.’
‘U heeft onze musici in die sloep laten klimmen om de sultan te paaien.’
Drake haalde zijn schouders op. ‘Denk wat je wilt. Maar je moet sultan Babullah niet onderschatten. Veel mensen denken dat Babullah de Portugezen in de jaren na de laffe moord op zijn vader Hairun Djamilu heeft verdreven uit blinde woede en wraakzucht. Ik zie dat anders.’
‘De Portugezen kunnen anders zijn bloed wel drinken.’
‘Die Portugezen vergeten dat Babullah na de moord op zijn vader maar één onvoorwaardelijke eis heeft gesteld: de uitlevering van Diogo Lopez Mesquita, de kapitein die de opdracht voor de moord heeft gegeven. En laten we wel wezen, dat was een eerste klas schurk. Onder het voorwendsel dat hij ziek was, heeft Mesquita Hairun uitgenodigd om voor overleg over dringende zaken naar het Portugese fort te komen. Hairun liep naar binnen terwijl zijn gevolg voor de poort werd opgehouden, en Antonio Pimentel, een neef van Mesquita, stak hem een dolk in de rug. Om de Ternatanen nog verder te vernederen, liet Mesquita het lijk in stukken hakken en zijn hoofd op een lans ten toon stellen. Hij dacht waarschijnlijk daarmee een goede beurt te maken bij de onderkoning in Goa.’
‘Het was geen gentleman,’ merkt Fletcher droogjes op.
‘Waar het mij om gaat, is hoe Babullah op de gebeurtenissen reageerde. Hij eiste de uitlevering van Mesquita om hem op Ternate te berechten. Maar de Portugezen hadden Mesquita zelf al in staat van beschuldiging gesteld en op transport naar de Portugese onderkoning in Goa gezet om daar berecht te worden. Babullah bleef echter bij zijn eis. Hij stuurde een gezantschap naar Malaka en vandaar voeren zijn gezanten met Portugese schepen naar de onderkoning in Goa. Om hun eis kracht bij te zetten, reisden ze zelfs naar Lissabon om de Portugese koning persoonlijk een petitie aan te bieden.’
‘Dat wist ik niet,’ zei Fletcher. ‘Hoe is dat afgelopen?’
‘De Portugezen hadden geen zin de kruidnagelhandel op het spel te zetten. Ze besloten Mesquita uit te leveren. Maar het vrachtschip dat hem van Malaka terugbracht naar Ternate, is voor de kust van Java overvallen, geplunderd en verbrand. Mesquita heeft met de ketens aan zijn voeten voor zijn leven staan vechten, maar was natuurlijk kansloos. Aan Babullah’s eis kon dus niet worden voldaan. De sultan heeft de Portugezen op Ternate toen voor de keuze gesteld: ze konden bij de sultan in dienst treden, op transport gaan naar Ambon of terugkeren naar Malaka. De meesten kozen voor het laatste.’
‘Ze hebben geluk gehad,’ zei Fletcher.

Intussen voert Babullah overleg met zijn rijksbestuurder. Voor de gelegenheid vraagt hij ook advies aan enkele handelsagenten uit Constantinopel, Turkije en Italië die in Ternate verblijven. Hij deelt hen mee dat hij de Engelsen wil vragen om een permanente handelspost op Ternate te vestigen.
‘Daar doet u goed aan,’ knikt de Italiaan. ‘De Portugezen zijn verdreven en daar kunnen ze weinig meer aan doen. Bovendien is de koning van Portugal vorig jaar overleden en de kans is groot dat koning Philips II van Spanje zich meester maakt van de troon. Dan krijgt u met de Spanjaarden te maken. Die zitten al in de Filippijnen en zullen hun macht in MalukuMolukken, oorspronkelijk de rijken van Ternate, Tidore, Djailolo en Batjan Meer willen uitbreiden. Vergeet niet dat zij in het verleden al goede contacten in Tidore hebben gelegd.’
Babullah kijkt zijn rijksbestuurder vragend aan. ‘De Engelsen gedragen zich hoffelijk en ze maken wonderlijke muziek,’ zegt deze. ‘Hun schip is snel, sterk en goed bewapend. Maar het is er maar één.’
‘Dat ene schip heeft de Spanjaarden wel de stuipen op het lijf gejaagd,’ merkt een Turkse handelaar op. ‘Let maar op, Spanje is straks niet meer de machtigste natie in Europa. Philips II verliest zijn gezag in de Nederlanden, en ik denk niet dat hij de Engelsen de baas kan. De koning van Engeland heeft zich tegen de paus gekeerd en een eigen kerk gesticht. Overal in Europa zijn christelijke hervormers bezig het gezag van de kerk, de vorsten en de adel te ondergraven. Ik ben benieuwd hoe dat gaat aflopen.’ Babullah staat op. Hij draagt een gewaad van gouddraad, muilen van rood leer, een zware gouden halsketting en ringen met fonkelende edelstenen. ‘Laat de Engelsen morgen komen’, zegt hij.